Iktus batek gogor erasan zionetik, Kepa Junkerak sekuelen errehabilitazioan lan egin du Ospitalarioak Fundazioa Euskadiko diziplina anitzeko taldearekin. Hitz egiteko lehen zuen gaitasuna berreskuratu ezin izan duen arren, adimen artifizialean egindako aurrerapenek lortu dute haren ahotsa birsortzea. “Ez da nire ahotsa, baina nire pentsamenduak dira’, esan zuen bere burua entzundakoan. Istripu zerebrobaskularra gertatu aurretik Radio Bilbaok bere artxiboan jasotako soinu dokumentuetan oinarritu da mugarria, eta bultzada emozional handia izan da junkerarentzat, eta itxaropena afasia duten beste pertsona batzuentzat.
“Afasia garuneko lesio baten ondorioz lengoaia galtzea edo aldatzea da. Eragina izan dezake ulermenean, irakurketan, idazketan eta aurpegiaren eta keinuen adierazpenean, gure ‘Afasia maneiatzeko gida’k deskribatzen duenez.
Kepa Junkerak oso ondo daki zer esan nahi duen komunikatzeko zailtasun horrekin bizitzeak, 2018an iktusa izan zuenetik. Sekuela horren eta beste batzuen errehabilitazioa landu du Ospitalarioak Fundazioa Euskadin (lehen Aita Menni Ahizpa Ospitalarioak), pertseberantzia eta teknologiaren papera nabarmendu behar direlarik.
Cadena Ser irratiaren mendeurrena ospatzeko, eta dituen soinu artxiboei esker, Radio Bilbaok ekimen aitzindari bat gauzatu zuen 2024ko urrian, hau da, bilbotar trikitalariaren ahotsa klonatzea, adimen artifizial (AA) sortzailea erabiliz. Badakigu ahotsa birsortzeak ilusio handia egin ziola berari, baita bere familiari ere, lagungarria izan delako elkarrizketetan eta musika proiektu berrietan parte hartzeko. ‘Ez da nire ahotsa, baina nire pentsamenduak dira’, esan zuen bere burua entzundakoan.
“Keparen ahotsak” podcasterako grabatu genuen
Beste urteurren bat dela eta, Kepa Junkeraren 60. urtebetetzea –2025eko apirilaren 10ean—, Radio Bilbaok proiektu berri bat iragarri du: ‘Keparen ahotsak’, ofizialki ekainaren 24an aurkeztuko dena uhinetan. Jon Egaña, irratiko Erredakzio burua, eta Iñaki Mardones, arduradun teknikoa, Ospitalarioak Fundazioaren Bilboko Neurorrehabilitazio Zentrora hurbildu ziren errehabilitazio prozesua nolakoa izan zen gogoratzeko, artistaren fase anbulatorioan aritu ziren Oihana Ramos logopedarekin eta Iban Arrien fisioterapeutarekin batera. Manuel Bermudez logopedarekin ere hitz egin zuten, bera arduratu baitzen artistaren tratamenduaz Kalte Zerebraleko Ospitaleratze Unitatean eta Arrasateko Neurorrehabilitazioan sartu zenean, Junkerak hilabete batzuk eman baitzituen bertan, Juan I. Marín doktoreak eta gure diziplina anitzeko taldeko gainerako profesionalek artatzeko. Elkarrizketak aurki musikariaren omenez emitituko diren ‘Keparen ahots guztiak’ podcast berrien parte izango dira.
Oihana Ramos Kepa Junkeraren ondoan aritu da AAk komunikaziorako eraiki duen zubi horretan, eta aurrerapen horien garrantzia nabarmendu du. Azaldu duenez, afasiak, iktusen ohiko sekuelak, eguneroko ekintzetako komunikazio gaitasuna mugatzen du, eta ahotsaren klonazioak bizi kalitatea ematen du; izan ere, kasu zailetan, beharrak eta emozioak adierazteko autonomia berreskuratzea ahalbidetu dezake, gure protagonistaren kasuan bezala.
Bere kasua zaila zen, hitz egiterik ez izateaz gain, artistak disartria eta baita disfagia ere aurkezten baitziuen, hau da, irensteko zailtasuna. Ramosek azpimarratu du ahotsa berreskuratzea identitate eta autoestimu kontu bat dela. Kepa Junkeraren kasua adibide bat da, erakusten duena tratamendu neurorrehabilitatzaile espezializatuak eta aurrerapen teknologikoek nola hobetu dezaketen pertsonaren bizi kalitatea, kalte zerebral bat sufritu ondoren.
Iban Arrienek, Kepa Junkeraren fisioterapeuta eta Ospitalarioak Fundazioko Fisioterapia Arloko arduradunak, enborra eta burua ondo kontrolatzearen garrantzia azpimarratzen du, ondo eserita egoteko, zutik jartzeko, laguntzarekin ibili ahal izateko edo eskuak behar bezala erabiltzeko; musikariaren kasuan, helburu horiek lortu ahal izan ziren, eta pixkanaka bere bizitzaren eta lanaren zati bat berreskuratzen lagundu diote. “Kalte zerebralak, gainera, lehenago nolakoa zinen eta zure egungo egoera zein den onartzea dakar”, azaltzen du Arrienek. Ildo horretan, gure neuropsikologia arloak eskaintzen duen laguntza garrantzitsua azpimarratu nahi dugu.
Berpiztu
Berpiztu musikariaren ibilbidea eta bizitza jasotzen dituen dokumentalaren izenburua da; izan ere, Belgikako emanaldi baten ondoren gertatu zitzaion istripu zerebrobaskularra gertatu eta zazpi urtera, zailtasunak zailtasun, Kepa Junkeraren burmuinak ez dio bor-bor egiteari eta sortzeari utzi. Gaur egun musika proiektu berrietan ari da lanean, eta horien artean ‘Kameleoiak’ bere hurrengo diskoa nabarmentzen da, beste artista batzuekin izandako kolaborazioak biltzen dituena. Bere auzoa omendu nahi du, Errekalde, eta pandero berezi bat emango dio auzoari, ilustrazio adierazgarriekin, bizitzen eta artista izaten jarraitzen duela handiro ospatzeko.
