Helburu nagusia kaltetuen bizi kalitatea hobetzea da, irensketan, hizketan eta arnasketan parte hartzen duten aldeak konprometituta baitaude.
Ekainaren 21a alboko esklerosi amiotrofikoaren (AEA) aurkako Munduko Eguna da, eta gaixotasun hori, errehabilitazio neurologikoan dugun espezializazioagatik, batzuetan Menni Sareko kalte zerebraleko zerbitzuetan ere tratatzen dugu.
Alboko Esklerosi Amiotrofikoaren Espainiako Elkarteak (ADELA) honela definitzen du AEA: nerbio sistema zentralaren gaixotasun bat da, neurona motorren degenerazio progresibo batek eragindakoa garun azalean (goiko neurona motorrak), entzefaloaren enborrean eta bizkarrezur muinean (beheko neurona motorrak). Neuronen kaltearen jatorriaren arabera, bi AEA mota bereiz ditzakegu:
- Medularra: hasiera medularra, oro har gorputz adarretan indarra galduz eta ahultasuna agertuz, eta ondoren gorputzaren gainerako muskuluetara barreiatzen da, bulbaren nahasmendua barne, azkenean, arnas hutsegiteraino. Mota horretakoak dira kasuen %65-%70. Gehien agertzen den adina 58 – 63 urte bitartekoa da, Luzon Fundazioaren
- Bulbarra: hasiera batean, entzefaloaren enborrean dauden neurona motorrei eragiten die, eta laringeko, faringeko eta mihiko giharrei eragiten die. Beraz, zailtasunak ager daitezke irenstean, artikulazioan (disartria/anartria) eta disfonia. AEA mota hori pazienteen %25 ingurutan agertzen da, Luzon Fundazioaren datuen arabera betiere.
Konplikazio ohikoenen artean, lehen aipatutakoez gain, arnas nahasmenduak daude; eztula, sialorrea eta xurgatze pneumoniaren hazkundea. Normalean, gaixotasun horrek ez du eragiten alterazio sentsitiborik, sentsorialik, esfinterretakorik, okulomotorrik ezta narriadura kognitiborik ere.
Gaur egun ez dago gaixotasuna sendatzeko tratamendurik, eta, beraz, AEA duten pazienteekin dagoen helburu nagusia da bizitza ahalik eta denbora gehien luzatzea eta bizi kalitatea hobetzea.
Oihana Ramos Aita Menniren Bilboko Neurorrehabilitazio Zentroko logopedak azaldu digunez, helburu horiek lortzeko, logopedia lana funtsezkoa da, irensketan, hizketan eta arnasketan parte hartzen duten aldeak inplikatuta daudelako.
- Disfagia: Helburuetako bat da pazienteen dietaren loditasuna aldatzea planteatzea, mihiaren, faringearen eta esofagoaren mugikortasunaren nahasmenduak eztarria trabatzea eta xurgapena gertatzea saihesteko. ORLak zein logopedak egindako balorazio baten bidez, elikagaiak zer ezaugarri izan behar dituen jakin ahal izango dugu, eztarrian trabatzeko arrisku handiko elikagaiak saihesteko eta, batez ere, beste biskositate batekin pazienteak behar duen hidratazioa lortzeko. (Lodigarriari esker, likidoak hartzen jarrai dezan lagundu diezaiokegu).
Errehabilitazio teknikak ere erabil ditzakegu, hala nola, motrizitate orofaziala, ezpainetako zigilua eta mastekatzeko muskulatura hobetzeko; muskulu suprahiodeoak indartzeko ariketak (Shaker), muskulatura horren indarra hobetzeko diseinatuak; hurrupatze-irenste ariketak, ezpainak zigilatuta daudela hurrupaketa sustatzeko, eta irensteko erreflexuari eragiteko.
- Disartria: Hitz egiteko abiadura doitzea, arnasketaren eta artikulazioaren erabilera hobetzea, motrizitate orofazialeko tekniken bidez muskulatura indartzea, prosodia hobetzea, harridura eta galdera adierazpenak nabarmenduz, eta pozik, haserre edo sarkastiko gauden markatzea, ahozko komunikazioari asmo bat eta zentzua emateko. Anartria agertzen denean (soinuak artikulatzeko ezintasuna), logopediak lagundu dezake komunikazio sistema alternatibo bat ezartzen, pertsonak komunikatzen jarraitu ahal izan dezan. Gaur egun, horretarako programa informatiko espezifikoak daude.
- Arnas nahasmenduak: muskuluen mugimendua eta aireztapena errazten duten arnasketa ariketak, eztularen erreflexua hobetzea, sekrezioak gehiagotzeak xurgapenak eragin baititzake.
Horregatik guztiagatik, Jaime Lafitak bideoan aipatzen duenez, logopedak AEA duten pazienteekin jokatzen duen rola funtsezkoa da haren bizi kalitatea hobetzeko, bai elikadurari dagokionez, bai ingurunearekin komunikatzeari dagokionez.
BIBLIOGRAFIA:
- Padilla, Mª. J. (1998). El papel del logopeda en la ELA. En JORNADAS SOBRE INTERVENCIÓN LOGOPÉDICA EN ESCLEROSIS MÚLTIPLE Y ESCLEROSIS LATERAL AMIOTRÓFICA 1997(59). Salamanca: PUBLICACIONES UNIVERSIDAD PONTIFICIA SALAMANCA.
- Intervención Logopédica en Esclerosis Lateral Amiotrófica (ELA) FACULTAD DE MEDICINA. TRABAJO DE FIN DE GRADO EN LOGOPEDIA. CURSO 2017-2018. Rebeca Jiménez Marinero.
