Eskuineko hemisferioko lesioekin lotutako asaldura psikopatologikoak ugariak eta konplexuak dira. Jose Ignacio Quemada doktoreak nahasmendu horiei buruz hitz egin zuen Espainiako Neurorrehabilitazio Elkartearen (SENR) XVII. Urteko bileran.
Aurreko ostegunean, azaroak 21, Espainiako Neurorrehabilitazio Elkartearen (SENR) XVII. urteko bileraren egitarauaren baitan, eskuineko hemisferioko lesioaren ondorioak modu monografikoan lantzeko aukera izan zen. Marcos Rios Beata Maria Ana Ospitaleko Garuneko Kalteen Unitateko koordinatzaileak moderatu zuen mahaia, eta Jose Ignacio Quemada Menni Sareko zuzendariak ere parte hartu zuen, lesio horiekin lotutako nahasmendu psikopatologikoei buruz hitz egiteko.
Alegia, norberaren gorputzari buruzko ideia bitxiak, pertsonak eta tokiak identifikatzeko nahasmenduak, egoeraz jabetzeko mugak, aldaketa kognitiboak eta jokabidezkoak… Alderdi hemiplegikoaren (anosognosia) kontzientziaren murrizketa eta pazienteek gorputz adar plejikoekiko hartzen dituzten jarrerak deskribatzeko sortutako kontzeptuen sorta aztertu zuen: axolagabekeria (anosodiaforia), etsaitasuna (misoplejia), beso supernumerario edo gehigarrietan sinestea edo beste pertsona batzuenak diren gorputz atalak edukitzearen bizipena (somatoparafrenia). Quemada doktoreak sindrome horiek eta beste hainbat aztertu zituen, eta literaturan argitaratutako kasuak zein berak tratatutakoak azaldu zituen.
Eskuineko lesio hemisferikoei lotutako aldaketa kognitibo eta jokabidezko ohikoenek eskuineko hemisferioaren funtzioei eta ezkerreko hemisferioaren mugei buruzko hausnarketa egitea ekarri zuten:
Eskuineko hemisferioak familiartasunaren pertzepzioan betetzen duen zeregina gakoa da identifikazioaren nahasmenduak ulertzeko; izan tokiena, izan pertsonena. Hipofamiliartasunak edo hiperfamiliartasunak eragindako nahasmenduak gertatzen dira %90etik gorako kasuetan, eskuineko hemisferioko lesioekin batera. Oro har, eskuineko hemisferioa emozioen hemisferio gisa deskribatzen da, baina diskurtsoaren plangintzan emozioak zentralak direla eta haien laguntzarik gabe pazienteen hizketa ordenarik gabea eta tangentziala dela gutxiago onartzen da. Zentzua eta sen ona ere ahuldu egiten dira, testuingurua behar bezala ezagutzea eta metaforak eta hizkuntza bikoitzak erabiltzea eskatzen duten gizarte trebetasunak ere ahultzen diren bezalaxe.
Garuneko funtzioen inguruan arrazoitu ondoren, Quemada doktoreak hemisferioen arteko komunikazioa eta negoziazioa izan zituen hizpide. “Esan genezake garun desberdinak direla, oso bestelako motibazio, memoria eta zereginekin. Bi garunak elkarrekin komunikatu, eta erantzun bat negoziatzen ahalegintzen dira. Bi hemisferioen arteko konexioan ebakidura bat dagoenean, desadostasunak ager daitezke, bi eskuen arteko ekintza kontraesankorrak, bai eta ezkerreko hemigorputzak hasitako jokabide etsai edo lotsagabeak ere”, nabarmendu zuen. Amaitzeko, doktoreak hainbat ondorio atera zituen:
– Ezkerreko hemisferioak bakarrik eraiki dezake diskurtso bat, kontakizun bat.
– Eldarnioak azalpen lasaigarriak dira, sinesmen ebaluatzaile zorrotz batek filtratu ez dituenak.
– Ezkerreko hemisferioak hitzak edo azalpen zatikatuak jartzen dizkie esperientzia arraroei, beharrei edo emozioei.
– Ezkerreko hemisferioa, berez, ez da gai azalpen zentzugabeak baztertzeko.
– Ezkerreko hemisferioak, berez, ez du gizarte egoeraren kontzientziarik.
– Ezkerreko hemisferioak ez du bermatzen diskurtsoaren planifikazioa.
– Eskuineko hemisferioaren ekarpen emozionala ezkerrekoarena baino handiagoa da.
– Emozioek onartzen duguna baino lotura hertsiagoa dute funtzio exekutiboekin, jokabide sozialarekin eta sen onarekin/zentzuarekin.
– Ezkerreko hemisferioa, eskuinekorik gabe, ‘hitzontzi buruarina’ baino ez da.
HKZren errehabilitazio unitateen ezaugarriak
Bestalde, SENRen XVII. urteko bilera horretan bertan, Quemada doktoreak, Espainiako Neurorrehabilitazio Elkartearen “Kalte zerebrala tratatzeko unitateak dituzten osasun zentroak egiaztatzeko irizpideak” gidako egileen taldeko kideak, ospitale unitateek Hartutako Kalte Zerebrala (HKZ) tratatzeko bete behar dituzten baldintzak aurkeztu zituen. Kalte zerebraleko unitateen egiaztapen nazionalerako lehen sistema horrek, FEDACEk eta SENRek abalatuta, honako hau zehazten du: etiologia, ospitaleratze unea, tratamenduen iraupena, zerbitzuaren eta gune terapeutikoen gutxieneko edukiera, urteko gutxieneko esperientzia, osasun ingurunea (espezialitate medikoak eta 24 orduko guardiak eta erizaintza), taldearen osaera eta ratioak, lan eredua (bilerak, AIP, txostenak, helburu funtzionalak), familientzako arreta eta emaitzen neurketa. Gida aurki egongo da eskuragarri Espainiako Neurorrehabilitazio Elkartea-ren webgunean.
