Suminkortasuna iktusa izandako pertsonengan

Iktusek arazo psikikoak eragiten dituzte, eta horiek eragin negatiboa dute erasandako pertsonaren eta senideen bizitza kalitateaniktusa izan duten lagunen erdiek baino gehiagok suminkortasuna agertu dezakete, eta alterazio hori, gainera, portaera erasokorrak eragiten ditu.Suminkortasuna eta gainerako alterazio psikopatologikoak sakontzen jarraitu behar dugu gure praktika klinikoa hobetzeko.

Egilea:

Naiara Mimentza

Neuropsikologoa. Aita Menni Ospitaleko Kalte Zerebraleko Unitatea

 

Iktusa da garuneko odol isuria bat-batean etetea.Duen izaeraren, larritasunaren edo garuneko kokapenaren arabera, iktusek nahasmendu ugari eragin ditzakete, defizit motor eta sentsorialetatik hizkuntz arazo edo sintomatologia psikikoraino.Gure praktika klinikoan alterazio fisikoen eta komunikatzeko arazoen errehabilitazioa oso ezarrita dagoen arren, alterazio psikopatologikoen balorazioa eta ondorengo esku hartzea oro har, eta zehazki suminkortasunari dagokionez, oso urria da oraindik ere. 

Suminkortasunak pazientearengan zein senideengan duen eragina garrantzitsua da.Badakigu saminkortasuna duten pazienteek onura gutxiago ateratzen diotena errehabilitazioari, gatazkak sortu ohi dituzte, eta senideengan gainkarga handia eragiten dute.

Erronka handia dugu aurrean.Suminkortasuna Hartutako Kalte Zerebrala (HKZ) edo portaeraren alterazioak dituzten pazienteak deskribatzeko askotan erabiltzen dugun termino bat da, baina, gaur egun, ez dago kontsentsurik bere definizioari buruz.Kontsentsu falta hori agerian geratzen da baita ere ebaluazio eskaletan, izan ere, batzuek jokabidea baino ez dute baloratzen, eta beste batzuek, berriz, alderdi afektiboa bakarrik.Horri gehitu behar zaio HKZ izandako lagunen suminkortasuna esploratzeko hainbat eskala erabiltzen direla, hala nola Inbentario Neuropsikiatrikoa (NPI), Neurobehavioral Rating Scale, Iowako Elkarrizketa berrikusia edo Frontal Systems Behavior Scale, zeinetan item bakar baten emaitzaren bidez erabakitzen den pazienteak suminkortasuna duen ala ez.

Uste dugu suminkortasuna jokabidearen erantzun puntual edo emozio batetik harantzago doan nahasmendua dela.Bat gatoz Craig eta bere taldeak 2008an eman zuten definizioarekin. Beraientzat, suminkortasunaren definizioa hau da: emozio jakin batzuk (haserrea), kognizio jakin batzuk (egoera baten gaineko balorazio gatazkatsua) eta portaerazko erantzun jakin batzuk (erasokortasuna) sentitzera bultzatzen duen aldartea, eta, definizio horretan oinarrituta, suminkortasuna baloratzeko eskala bat garatu zuten, “Irritability Questionnaire”;  gaur egun, eskala hori iktusa duten Espainiako biztanleetara egokitzeko prozesuan gaude.

Horrez gain, esan daiteke ez dagoela literatura askorik iktusaren suminkortasunari dagokionez..Aitzitik, argitaratu diren azterketa gutxietako batek dioenez, iktusa izandako eta NPI bidez baloratutako 124 lagunetik %33k suminkortasuna agertu zuten.Azterketa horretan, suminkortasuna hizkuntzarekin eta adinarekin lotzen da.Hau da, afasia zutenek eta gazteenek puntu gehiago atera zituzten suminkortasunari dagokionez (Angelelli, et al., 2004).

Azterketa propioa

Gaur egun, gure taldeak azterketa enpiriko longitudinal bat egiten ari da, iktusa izan ondorengo lehen urtean.Balorazioak iktusa izan eta hiru, sei eta hamabi hilabete geroago egin dira, 90 laguneko lagin batekin, bi taldetan banatuta.Azterketa taldea (AT) balorazioa egin baino hiru hilabete lehenago iktusa sufritu zuten 45 pertsonarekin osatu zen, eta kontrol taldea (KT) 45 pertsona sanorekin.Kontroleko subjektuak iktuseko subjektuekin parekatu ziren, generoaren eta adinaren arabera.

Baloratzeko eskala hauek eman dira:Irritability Questionnaire (IQ), NPI, ageriko suminkortasunaren eskala (OAS), antsietate orokorraren eskala (GAD-7), osasunaren eskala (PHQ-9), apatiaren eskala (AES), independentzia funtzionalaren eskala (FIM/FAM) eta Barthelen indizea.

Ikerketa lanaren helburua da iktusa izan geroko lehen urtean nahasmendu psikopatologikoen prebalentzia deskribatzea, iktusa izandako lagunen suminkortasunaren azterketan sakontzea, eta beste nahasmendu psikopatologiko batzuekin egon daitezkeen harremanak aztertzea.

 

BIBLIOGRAFIA

Angelelli, P., Paolucci, S., Bivona, U., Piccardi, L., Ciurli, P., Cantagallo,…Pizzamiglio, L. (2004). Development of neuropsychiatric symptoms in poststroke patients: a cross-sectional study. Acta Psychiatr Scand, 110, 55-63.

Craig, K.J., Hietanen, H., Markova, I.S., & Berrios, G. (2008). The Irritability Questionnaire: A new scale for the measurement of irritability. Psychiatry Research, 159, 367–375.