José Ignacio Quemada psikiatra izan zen ‘Kalte zerebralaren inguruko topaketa: Fase kronikoan’ topaketan parte hartzera gonbidatuetako bat. Kalte Zerebraleko Meni Sareko zuzendariak ‘Arreta kalte zerebralari gizarteratze-fasean’ izeneko hitzaldia eman zuen foro honetan, Espainiako Kalte Zerebraleko Federazioak antolatutakoa (FEDACE), formatu digitalean, 25. urteurrenaren omenezko programaren barruan.
Arrasateko Aita Menni Ospitalean duen bulegotik, Quemada doktoreak, kalte zerebrala izan ondoren epe luzeari aurre egiteak ekartzen duenari buruz hitz egin zuen. Gizarteratzeari buruz aritzen bagara, erronka hasten da pertsonak bere bizitza arriskuan ikusi duen eta bizirik atera den, fase akutu luze eta jasanezin batetik, fase azpiakutu batetik edo hilabete askoko errehabilitaziotik igaro den aldiaren ondoren hasten da. Osasun- eta gaitasun-egoera egonkortzen den une horretan, “biziraupena edo gaitasunen berreskuratzea jada ez dira protagonista nagusiak; bizitza-proiektua, bai”. Ondorioen eragina eta ondorio mota, funtzionaltasuna, adina, baliabide pertsonalak eta familia-sarea aldagai garrantzitsuak dira. Beraz, gizarteratze-prozesu honetan eragingo dute.
Ondorioen larritasunak eta motak (alerta maila, kontrol motorra, informazioa jasotzea, komunikazioa, kognizioa, emozioak eta nortasuna), “dolua nolakoa den, nork egiten duen eta oreka berriak nola eraikitzen diren” baldintzatuko dute. Gure adituaren arabera, askoz ere errazagoa da egokitzea mugitzeko desgaitasunera, desgaitasun kognitibora edo jokabidearen nahasmenduetara baino, izan ere, erronka askoz ere handiagoa familiarentzat, edo bikotearentzat. Bestalde, “zenbat eta gehiago jabetu arazoaz, dolurako gaitasuna are handiagoa izango da, baita mina ere”. Hauek dira ohiko doluak gertatzeko arrazoiak:
– Gaitasunak galtzea (ibiltzea, hitz egitea, dastatzea, antolatzea, konpontzea, zuzentzea, limurtzea…).
– Rol sozialaren/profesionalaren nahasmenduak.
– Lan-bizitzarekin edo prestakuntza-proiektuarin jarraitzeko desgaitasuna.
– Aisialdiko jarduerei, gidatzeari, kirola egiteari, sexu-harremanak mantentzeari uko egin behar izatea…
Proiektuak baliabide gisa
“Ez dago errezetarik doluari aurre egiteko, kalte zerebralaren heterogeneotasunarengatik eta baita eragindako pertsonen eta familien heterogeneotasunarengatik ere”. Dolu handiak izan daitezke, astekoak edo hilabetekoak ere. Aurrekoaz gain, nabarmen eragiten du aurretiko nortasuna (malgutasuna, erresilientzia, egokitasuna, gaitasun hedonikoa eta abar).
Jose Antonio Marinaren zoriontasunaren kontzeptuari erreferentzia eginez, desira hedonikoen, afektibitate-harremanen eta aurrerapen-sentimenduen lorpen harmoniatsuarekin lotuta dagoena, hizlariak ongizateari buruz hitz egin zuen, eta hauxe azpimarratu zuen: “Gizarteratzeari emandako arretan pentsatzen dugunean, ez dugu alde batera utzi behar kalte zerebrala duten pertsona hauen eta haien senideen alde edo haiekin egingo ditugun gauza guztiek, beren proiektu eta beharrei erantzuten laguntzeko izan beharko dutela. Proiektuak guri “atxikita” daudelako, beraz, behar horiek nola ase bilatzera behartzen gaituzte”.
Quemada doktorearen hitzaldia topaketaren 2h eta 40 minututik aurrera jarrai daiteke.
Quemada doktorearentzat, kalte zerebrala ez zen gure gizartean guztiz onartu XXI. mendearen lehen hamarkadara arte, horrek dakartzan ondorioekin, kalte zerebrala epe luzean artatzeari dagokionez. Ereduak eta baliabideak ezinbestekoak dira iktus baten edo fase kronikoan dagoen beste kalte zerebral bat artzeko. Horri dagokionez, 2012. urtean Aita Menni Ospitaleak, Bizkaiko Ermua herriak eta Etorbizi erakundeak (Berrikuntza Soziosanitariorako Euskal Fundazioa) 41 familiarekin egindako azterlan pilotuak argi erakutsi zuen etxeak egokitu, zaintzaileak trebatu eta beste gabezia batzuk aztertu behar zirela. Azterlan horren ondoren sortutako eredua (indarrean jarraitzen duena), Menni Sareko zuzendariak berak koordinatuta, honen alde egiten du:
- Laguntzarekin jarraitzea: trantsizioen arreta, osasun eta gizarte arlokoa integratzea, kasuak detektatzea.
- Etxeko laguntza: egokitzea eta laguntza produktuak.
- Entrenamendua eta laguntza zaintzaileari (atseden zentroetan eta eguneko zentroetan jarraituz).
- KZ duen pertsonen gaitasunak mantentzea.
- Aisialdirako eta lanerako
- Arreta psikologikoa KZ duen pertsonari eta familiari laguntzea.
Internet bidezko komunikazioa, aldaketak antolaketa-kulturan…Horiek, beste askoren artean, dira kontuan hartu beharreko puntua, eta horiei, inklusio fasearen erantzunak gehitu behar zaizkio. Esaterako:
- Zerbitzu desberdinetara laguntzen kudeaketa:
- Mendekotasuna baloratzea.
- Desgaitasuna eta lotutako onurak baloratzea.
- DSBL eta beste laguntza ekonomiko batzuk.
- Lege aholkularitzako kontuak
- Kalte-ordainak.
- Legezko gaitasuna.
- Etorkizuna babestea.
- Lanerako ezintasuna
Bere hitzaldiaren amaieran, familia-sareari fase guztietan laguntza ematen dieten elkarteen ordezkaritza eta ezagutze lan garrantzitsua zein gizarteratzeko baliabide gisa duten eginkizun handia gogoratu zuen. Gainera, egiteko dauden erronkei erantzuten diete arreta-ereduetan eragiteko duten gaitasuna ere nabarmendu zuen.
