HKZ baten ondoren gizonezkoen gorputzean sexu disfuntzio bat izatearen arrazoi anitzak

Kalte zerebralaren tratamenduan erabiltzen diren farmako batzuek eragina izan dezakete ugalketa aparatu maskulinoaren funtzionamendu egokian, oro har, baita bulkada eta desira sexualean ere. Horrelako alterazioen aurrean, sakondu egin beharko genuke lesioaren ondoren izandako aldaketa kognitiboen edo konduktualen ondorioz sexu funtzionamenduan egon daitezkeen arrazoi hormonaletan, emozionaletan eta/edo mugapenetan. Gure gorputzaren erantzunak ulertzea lagungarria da gure burua ezagutzeko eta onartzeko. Hala ere, kasu horietan, komeni izaten da medikuarengana joatea arrazoiak zehazteko eta disfuntzio hori beste osasun arazo batzuen zantzu izan daitekeen ikusteko.

Egilea:

Ainhoa Espinosa Luzarraga
Aita Menni Ahizpa Ospitalarioen IFAS Bekoetxeko kalte zerebraleko eguneko zentroko neuropsikologoa, eta Neuropsikologia eta Sexualitateko hezitzailea  

Dagoeneko psikofarmakorik hartzen ez badut, zergatik jarraitzen dut erekzio arazoak izaten?

Batzuetan, garuneko lesio bat izan duen pertsona bat psikofarmakoak hartzen ari denean, erantzun sexualaren alterazioa horiek hartzeari egozten diogu zuzenean. Egia da azterketek diotela horietako batzuek alterazioak eragin ditzaketela, baina, horrelako disfuntzio baten aurrean, sakondu beharko genuke hartutako kalte zerebral baten ondoren gertatutako aldaketa kognitiboen edo konduktualen ondorioz sexu funtzionamenduaren atzean egon daitezkeen kausa hormonaletan, emozionaletan edo mugapenetan.

Psikofarmakoen eraginari dagokionez, zehatzago antidepresiboei dagokienez, sexu funtzioaren edozein fasetan eragina izan dezaketen nahasmendu sexualekin lotu izan dira. Genitalen sexu alterazioak eragin ditzaketen farmakoei dagokienez (anorgasmia, inpotentzia edo eiakulatzeko atzerapena), serotonina berratzitzeko inhibitzaile selektiboak nabarmentzen dira, baita antidepresibo gehienak ere (bereziki triziklikoak eta heteroziklikoak, antiadrenergikoak). Halaber, serotonina berratzitzeko inhibitzaile dualak erabiltzeak orgasmoaren nahasmendua, eiakulazio anormala edo inpotentzia eragin dezake.

Horrez gain, antipsikotikoak lotu izan dira sexu alterazioekin eta erekzioaren edo eiakulazioaren disfuntzioarekin, eta, hein txikiago batean, libidoa apaltzearekin edo hilekoaren nahasmenduekin, eta, are neurri txikiagoan, libidoa igotzearekin eta priapismoarekin (erekzio etengabea eta batzuetan mingarria, askotan sexu estimulaziorik gabe agertzen dena).

Nolanahi ere, hartutako kalte zerebral baten ondoren erabili ohi diren farmako batzuek pertsonaren erantzun fisiologikoa alda dezakete, bai gizonengan, bai emakumeengan.

Sexu alterazioak medikamentuak hartzeari lotzea ohikoa den arren, ez da hain ohikoa gizonaren alterazio hormonalei lotzea (testosterona mailak baxuagoak direnean, edo estrogenoen ekoizpenean alterazioa dagoenean, edo betaendorfina edo prolaktina dosi altuak daudenean), baina horiek ere interferi dezakete gizonen ugalketa aparatuaren funtzionamendu onean, oro har, eta sexu bulkada eta desioan.

Faktore emozionalak eta gorputzaren erantzuna

Halaber, faktore emozionalek gorputzaren erantzunean interferitzen dute, eta askotarikoak izan daitezke, adibidez: pertsona batekin harremanak gure gorputzaren bidez izaten baditugu, horrek espektatibak betetzeko beharra, funtzionamendu genital aldakor bati lotutako ideia negatiboak, sexualitatearen eta beste pertsona batzuk asetzeko moduaren ikuspegi sinplista eta koitala, sexu bikotekidea galtzeko beldura, aldaketak onartzeko zailtasuna, lesioaren aurretik zena baino okerragoa edo desberdina agertzeko beldurra, ziurgabetasuna lesioaren ondoren gernu inkontinentzia gertatzeagatik, eta abar, pertsonak koito bidezko sexuari ematen dion balioaren arabera. Sozialki, faktore emozional horiek izan ohi dira gizonaren irudiari lotutako identifikazio sozialean edo generoan gutxien onartzen direnak.  Beraz, daitekeena da ukatzea, isiltzera behartzea, eta laguntza profesional gutxiago eskatzen da onartzeko eta ondoren gainditzeko.

Hartutako kalte zerebral bat jasan ondoren, ondorioak oso aldakorrak izan daitezke motari eta intentsitateari dagokienez. Hasieran esan dugun bezala, ez dugu ahaztu behar beharrezkoa dela kalte zerebral baten ondoren aldatu daitezkeen funtzio kognitiboetako bakoitza ezagutzea, izan ere, kalte hartutako eremu kognitiboaren arabera, hainbat muga pertsonal hauteman ahal izango dira, baita ere pertsonaren bizitza globalean eta sozialean, eta, jakina, sexualitatean (adibidez, pentsamendurako zailtasunak, besteen edo norberaren arazoak aitortzeko zailtasunak, jarrera batean tematzea edo aldaketarako malgutasun gutxi izatea…). Halaber, sexualitatea eta funtzionamendu sexuala aldatu egin daitezke kalte neurologikoak pertsonaren jokabidearen arloari eragiten dionean (adibidez, desioaren, maiztasunaren, intentsitatearen edo adierazpen erotikoen inguruko aldaketak, nortasun aldaketa gertatzen bada).

Horregatik, garrantzitsua izango da azaltzea lesioaren ondorengo erantzun sexuala, hau da, erekziorako disfuntzioa, hain zuzen ere hormona desberdinak jariatzen direlako gertatzen dela; edo faktore emozionalengatik gertatzen dela, zeinak pertsonaren bizitzan bat-batean gertatutako lesio bati lotu daitezkeen; edo gabezia kognitibo konduktualek eragindako mugengatik… Era berean, erreferentziazko medikuari kontsultatu beharko zaio, osasunari buruzko prozesu batekin zerikusia izan dezaketen arrazoiengatik den, edo, funtzionamendu hori beste arazo mediko batzuen zantzua den.

Erekzioaren mekanismoa ezagutzeak gorputzaren erantzunen azpian dauden mekanismoak behatzera gonbidatzen gaitu, baita erantzun horiek ez izatea eragiten duten arrazoi ugariak ere. Funtzionamendu endokrinoa azaldu ondoren, eta pertsona aldaketa neuropsikologikoen kontzientzia hartzera eraman ondoren (betiere mesedegarria bada eta funtzionaltasun hobea ematen badu), gorputzaren funtzionamenduaren zati bat azalduko dugu. Terminologia neketsuan sartu gabe, kasu honetan ez lukeelako ulertzen lagunduko, lan psikoedukatibo garrantzitsua izan daiteke erekzioaren mekanismoa azaltzea:

 

• Zakilak bi ganbera edo gorputz leizetsu ditu bere egituran. Ganbera horiek erekzioa eragiten duen odola mantentzen laguntzen duen mintz batez inguratuta daude. Giharrak eta ehun fibrosoak dituen esponja moduko ehun bat arduratzen da bi ganberak betetzeaz.
• Eiakulazioa bizkar muinak hazia uretratik askatzeko bidaltzen duen erreflexuaren ondorioz sortzen da. Zakilak, hazia edo gernua ateratzeko balio duen organoa denez, maskuriaren esfinterra behar du gernurik ez botatzeko edo maskurian hazirik ez sartzeko.
• Muskuluak uzkurtzen direnean, erekzioa jaisten da, odol gehiagoren sarrera fluxua eteten duelako eta irteera fluxua irekitzen duelako.

Beste behin ere, mantentzen dugun interbentzio ildoa da lesioaren sintomak ulertu behar direla, betiere pertsonak horretarako gaitasuna erakusten badu, bere burua hobeto ulertu dezan. Horregatik, gure gorputzaren erantzunak ulertzea lagungarria da gure burua ezagutzeko eta onartzeko.      

Horrela, pertsonak ulertzen du, medikazioa hartzeko garaia aspaldi samar amaitu bada ere, landu beharreko beste arrazoi asko daudela. Hartutako lesio baten ondoriozko alterazio hormonalek edo faktore emozionalek edo muga kognitibo-konduktualek eragina izan dezakete gorputzaren erantzun horietan. Horrela, gure burua pixka bat hobeto ezagututa, gure zailtasunei irtenbideak bilatu ahal izango dizkiegu, eta ezagutza pertsonalerako eta gogobetetasuna bilatzeko bideari ekin ahal izango diogu.